De helleveeg

Geschreven door: Stan van Manen

Datum: 8-januari-2014

Roman: De helleveeg

Auteur: A.F.Th. van der Heijden

De helleveeg:

Albert Egberts.

Albert Egberts wordt gevolgd van kleine jongen (vier jaar oud in 1954) tot dramaturg in de 21e eeuw. Hij is een goed observator van de gebeurtenissen in de familie. Hij zit onder de tafel en hoort de geschiedenissen aan. Als zijn tante Tiny bij de veertigste verjaardag van haar ouders huwelijk ruzie met de familie zoekt, kiest hij min of meer haar partij door haar weg te brengen naar het station. Zij brengt een erotische fantasie in hem tot leven die hij als hij 26 jaar is, probeert te realiseren. Hij neemt symbolisch een paasei mee, krijgt wel zijn zin om met tante met schortje en al naar bed te gaan, brengt haar oraal tot een orgasme, maar komt zelf niet klaar. Een vorm van impotentie die toch op de lachspieren werkt. Later verdedigt hij zijn moeder en brengt hij de onvruchtbaarheid van Tiny aan de kaak. Daarmee laat hij zijn tante min of meer vallen. Dat is toch geen leuk trekje van de protagonist. Wanneer Tiny aan longkanker sterft, wordt hem verzocht een toespraak te houden. Hij kan dan wraak op zijn tante nemen, maar hij besluit een nette toespraak te houden.

Tante Tiny.

Tante Tiny is een serpent. In de familie gaat ze als een viswijf te keer en ze is niet vies van mannen. Albert vertelt dat hij bij haar in bed mag liggen als kleine jongen waarbij zij schunnige verhaaltjes vertelt. Ook gaat ze met andere mannen voor het huwelijk naar bed. Dan komt het gerucht in de wereld dat ze onvruchtbaar is en dat heeft een heleboel consequenties. Haar man Koos wil dat goed laten onderzoeken in plaats van op huwelijksreis te gaan en dan bedriegt Tiny hem met een vervalste brief van het ziekenhuis. Niet zij is volgens die brief onvruchtbaar maar hij. Dat heeft een zeer slecht huwelijk met veel ruzie tot gevolg. Tijdens de laatste dagen van zus Hanny vertelt ze in aanwezigheid van Albert wat er op haar 14e gebeurd is (seksueel misbruikt en een verschrikkelijke abortus moeten ondergaan). Dat schept wel medeleven bij de lezer: de Katholieke kerk krijgt hier ook een veeg uit de pan. Louter wraakzucht drijft Tiny ertoe om na de crematie van Hanny het zaaddonorschap van Koos voor de hele familie uit de doeken te doen. In feite was dat nergens voor nodig, want zij was degene die hem onvruchtbaarheid had aangezegd. Tante Tiny sterft tenslotte aan longkanker.

De kolonel krijgt nooit post

Geschreven door: Stan van Manen
Datum: 14-maart-2014

Roman: De kolonel krijgt nooit post

Auteur: Gabriel García Márquez

De kolonel

Je komt in het hele boek niet te weten hoe de kolonel echt heet. De kolonel is getrouwd en had een zoon, Agustín, maar die is doodgeschoten. Hij is 75 jaar en woont in een klein, armoedig dorpje. Waar dat dorpje is, wordt niet verteld. Er wordt alleen gezegd dat het in Zuid-Amerika ligt. De kolonel wacht al 15 jaar op zijn veteranenpensioen, maar hij krijgt maar geen bericht. Aan het eind van het boek heeft hij het nog steeds niet gekregen. Erg doortastend is de kolonel niet, hij wacht liever lang dan dat hij gaat klagen bij verschillende mensen. Uiteindelijk durft hij wel een andere advocaat te nemen, maar dat is ook omdat zijn vrouw zo aandringt. Dat hij geen sterke persoonlijkheid is merk je ook als hij bijvoorbeeld zijn klok wil verkopen. Iemand vraagt dan wat hij met die klok loopt te doen en de kolonel zegt dan dat hij hem wil laten repareren. Er wordt hem dan aangeboden om de klok te repareren en de kolonel durft dan niet te zeggen dat hij de klok eigenlijk wil verkopen. Hetzelfde met de haan die hij aan don Sabas wil verkopen. Hij laat zich dan ook een paar keer afschepen.
Het valt op dat de kolonel vaak liegt. Geen ernstige leugens, maar kleine leugentjes over hoe hij zich voelt of wat hij wou gaan doen. Hij wil niet altijd toegeven dat hij ergens over inzit of dat hij zo arm is dat hij zijn klok moet verkopen.
Veel vrienden heeft de kolonel niet. Don Sabas en hij noemen elkaar steeds vriend, maar eigenlijk zijn ze niet echt vrienden. 
De kolonel is eigenlijk erg gehecht aan zijn haan, dat merk je vooral aan het eind als hij toch zijn haan niet wil verkopen en liever hongerlijdt. 
Altijd in oktober heeft de kolonel last van zijn maag en voelt hij zich ziek. December vindt hij de mooiste maand die er is.
Helemaal aan het einde van het boek is de kolonel plotseling heel gevat en heel anders dan in de rest van het boek. Dat is als hij zijn geniale antwoord geeft als zijn vrouw wanhopig wordt.
Zijn relatie met zijn vrouw is niet zo heel goed. Ze zijn eigenlijk heel beleefd tegen elkaar, maar houden niet echt meer van elkaar.

De vrouw van de kolonel

Ook van haar kom je niet te weten hoe ze heet. Ze heeft astma en is ook niet meer de jongste. Ze is behoorlijk eigenwijs en vindt het heel vervelend dat haar man zijn haan niet wil verkopen. Ze stuurt wel af en toe de kolonel op pad om iets te verkopen, zodat ze blijven leven tot na de hanengevechten. Als ze niet ziek op bed ligt, is ze druk bezig in huis of is ze kleding aan het verstellen. Ze verandert niet echt in de loop van het verhaal. Wel wordt ze steeds geïrriteerder, omdat ze zo weinig te eten hebben en omdat haar man zo geduldig wacht op het geld dat ze moeten krijgen.

Don Sabas

Don Sabas is een vriend van de kolonel, tenminste, ze noemen elkaar vriend. Don Sabas is rijk, lijdt aan suikerziekte en hij is eigenlijk alleen maar geïnteresseerd in geld. Hij is getrouwd, maar hij houdt niet van zijn vrouw. Hij buit alles en iedereen uit, zelfs zijn zogenaamde vriend. Dat zie je als hij die haan voor 400 psesos wil kopen, terwijl die veel meer waard is. Don Sabas verandert niet in de loop van het verhaal. In het begin denk je wel iets positiever over hem, maar al gauw blijkt dat hij een rijke oplichter is. 

De dokter

De dokter komt ook een aantal keer voor in het verhaal. Hij komt regelmatig bij de kolonel op bezoek, ook omdat zijn vrouw steeds last heeft van haar astma. De dokter is een goede man en niet achterlijk. Hij zegt ook wat hij denkt en is niet zo naïef als de kolonel, die eerst niet wil geloven dat don Sabas hem wil oplichten. Hij durft het pas echt te geloven als de dokter het bevestigt. De dokter kent de kolonel tamelijk goed. Als de kolonel altijd toevallig langskomt als de post aankomt, ziet de dokter ook dat de kolonel eigenlijk voor de post komt.

Befehl ist befehl!

Geschreven door: Stan van Manen

Datum: 14-maart-2014

Roman: de zaak 40/61

Auteur: Harry Mulisch

Befehl ist befehl!

"Voor wie geen Duits kent, is een der voornaamste toegangen tot de zaak 40/61 gesloten - tot zijn geluk misschien". Zo eindigt het door Harry Mulisch geschreven voorwoord over zijn boek de zaak 40/61. Dit is de zin die mij het meeste heeft geboeid. Het wekte een zekere spanning; maar ook angst bij me op. Helaas is het Harry Mulisch niet gelukt om de verwachte spanning waar te maken. Wel is tot mijn spijt de angst uitgekomen, de angst dat voor degene die geen Duits kent, de zaak 40/61 gesloten is.

De spanning die ik vooraf verwachtte is niet uitgekomen, omdat de roman kort samengevat een verslag is van de rechtszaak tegen de heer Eichmann. Harry Mulisch doet verslag van het proces in de rechtszaal en bezoekt plekken die gerelateerd zijn aan Eichmann, zoals zijn werkplek en een concentratiekamp. Toch maakt hij niet zomaar een verslag waarbij hij alleen maar beschrijft wat er gebeurt, hij probeert de complexe figuur Eichmann beter te begrijpen. Ook al is het een speciaal verslag, het blijft saai om te lezen, er gebeurt niets verassend.

Ook is de zaak 40/61 moeilijk te begrijpen als je geen Duits kent. Dit komt door de vele Duitse dialogen die in de rechtszaal gesproken worden. Harry Mulisch heeft dit gedaan om het boek meer kracht en realisme te geven. Ik ben het hierin wel met Mulisch eens, maar als je geen Duits begrijpt, wordt het boek het een boek waar veel lastig te lezen en te begrijpen valt. Wat me dan nog wel wat grip gaf op het boek, was de structuur. Het verhaal is chronologisch verteld, waardoor je in ieder geval wel gemakkelijk het verloop van de rechtszaak kan volgen.

Ondanks dat het een roman is, die door de Duitse taal en spanningloze verslagen een moeilijk en saai boek is, blijft het natuurlijk wel een door Harry Mulisch geschreven roman. Hij schrijft op een hele mooie, gemakkelijk te begrijpen manier, die lekker doorleest. Zijn beschrijvingen zijn altijd compleet, maar zonder langdradig te zijn. Ook laat hij je nadenken over de dingen die hij wil. Zijn intentie met dit boek is om het raadsel achter Eichmann op te lossen. Toch was hij er zich van bewust dat de daden die Eichmann gepleegd heeft niet op te lossen zijn. Mulisch probeert ze alleen uit te vergroten. Dit is hem zeker wel gelukt. Hij heeft me Eichmann zeker beter doen begrijpen, maar het blijft een gestoord persoon. Eichmann is namelijk moreel gezien voor iedereen een fout persoon, maar Harry Mulisch laat er zeker in zien dat er ook een waarheid in zit dat Eichmann alleen deed wat zijn opdracht was. Zoals Eichmann ook zegt in het boek: "Befehl ist befehl"! Eichmann is de perfecte ambtenaar voor een dictator. Hij is de trouwe ambtenaar die zijn opdracht blindelings en zonder aarzelen uitvoert.

Het is een van de vele boeken die over de oorlog gaan, maar de zaak 40/61 is zeker wel anders. Het is, niet zoals andere boeken een roman die over de rechtszaak gaat die een gevolg is van de oorlog. De rechtszaak heeft Harry Mulisch echt bijgewoond, waardoor het ook een hele realistische uitwerking heeft. Ik vind het leuk dat het eens een ander soort oorlogsroman is, maar oorlogsromans waar meer spanning in zit vind ik leuker om te lezen.

Harry Mulisch heeft naar mijn mening met de zaak 40/61 geen goed boek geschreven. Het heeft totaal geen spanning en het is moeilijk te begrijpen door het Duits dat er in voorkomt. Wel heeft Harry Mulisch het erg mooi geschreven en is zijn intentie goed overgekomen. Ook is het een realistisch en vernieuwend boek. Een roman die een verslag geeft van de rechtszaak tegen de heet Eichmann, die wat mij betreft niet goed genoeg was.