Befehl ist befehl!

Geschreven door: Stan van Manen

Datum: 14-maart-2014

Roman: de zaak 40/61

Auteur: Harry Mulisch

Befehl ist befehl!

"Voor wie geen Duits kent, is een der voornaamste toegangen tot de zaak 40/61 gesloten - tot zijn geluk misschien". Zo eindigt het door Harry Mulisch geschreven voorwoord over zijn boek de zaak 40/61. Dit is de zin die mij het meeste heeft geboeid. Het wekte een zekere spanning; maar ook angst bij me op. Helaas is het Harry Mulisch niet gelukt om de verwachte spanning waar te maken. Wel is tot mijn spijt de angst uitgekomen, de angst dat voor degene die geen Duits kent, de zaak 40/61 gesloten is.

De spanning die ik vooraf verwachtte is niet uitgekomen, omdat de roman kort samengevat een verslag is van de rechtszaak tegen de heer Eichmann. Harry Mulisch doet verslag van het proces in de rechtszaal en bezoekt plekken die gerelateerd zijn aan Eichmann, zoals zijn werkplek en een concentratiekamp. Toch maakt hij niet zomaar een verslag waarbij hij alleen maar beschrijft wat er gebeurt, hij probeert de complexe figuur Eichmann beter te begrijpen. Ook al is het een speciaal verslag, het blijft saai om te lezen, er gebeurt niets verassend.

Ook is de zaak 40/61 moeilijk te begrijpen als je geen Duits kent. Dit komt door de vele Duitse dialogen die in de rechtszaal gesproken worden. Harry Mulisch heeft dit gedaan om het boek meer kracht en realisme te geven. Ik ben het hierin wel met Mulisch eens, maar als je geen Duits begrijpt, wordt het boek het een boek waar veel lastig te lezen en te begrijpen valt. Wat me dan nog wel wat grip gaf op het boek, was de structuur. Het verhaal is chronologisch verteld, waardoor je in ieder geval wel gemakkelijk het verloop van de rechtszaak kan volgen.

Ondanks dat het een roman is, die door de Duitse taal en spanningloze verslagen een moeilijk en saai boek is, blijft het natuurlijk wel een door Harry Mulisch geschreven roman. Hij schrijft op een hele mooie, gemakkelijk te begrijpen manier, die lekker doorleest. Zijn beschrijvingen zijn altijd compleet, maar zonder langdradig te zijn. Ook laat hij je nadenken over de dingen die hij wil. Zijn intentie met dit boek is om het raadsel achter Eichmann op te lossen. Toch was hij er zich van bewust dat de daden die Eichmann gepleegd heeft niet op te lossen zijn. Mulisch probeert ze alleen uit te vergroten. Dit is hem zeker wel gelukt. Hij heeft me Eichmann zeker beter doen begrijpen, maar het blijft een gestoord persoon. Eichmann is namelijk moreel gezien voor iedereen een fout persoon, maar Harry Mulisch laat er zeker in zien dat er ook een waarheid in zit dat Eichmann alleen deed wat zijn opdracht was. Zoals Eichmann ook zegt in het boek: "Befehl ist befehl"! Eichmann is de perfecte ambtenaar voor een dictator. Hij is de trouwe ambtenaar die zijn opdracht blindelings en zonder aarzelen uitvoert.

Het is een van de vele boeken die over de oorlog gaan, maar de zaak 40/61 is zeker wel anders. Het is, niet zoals andere boeken een roman die over de rechtszaak gaat die een gevolg is van de oorlog. De rechtszaak heeft Harry Mulisch echt bijgewoond, waardoor het ook een hele realistische uitwerking heeft. Ik vind het leuk dat het eens een ander soort oorlogsroman is, maar oorlogsromans waar meer spanning in zit vind ik leuker om te lezen.

Harry Mulisch heeft naar mijn mening met de zaak 40/61 geen goed boek geschreven. Het heeft totaal geen spanning en het is moeilijk te begrijpen door het Duits dat er in voorkomt. Wel heeft Harry Mulisch het erg mooi geschreven en is zijn intentie goed overgekomen. Ook is het een realistisch en vernieuwend boek. Een roman die een verslag geeft van de rechtszaak tegen de heet Eichmann, die wat mij betreft niet goed genoeg was.